Heteropneustes fossilis – moja ukochana ryba wszechczasów

Awatar użytkownika
zzyx
Posty: 204
Rejestracja: poniedziałek 15 mar 2021, 15:23
3
Lokalizacja: Warszawa - Dolny Mokotów - Sielce
Imię: Iwona
Has thanked: 58 times
Been thanked: 75 times

Kiedy kupiłam sobie po raz pierwszy te rybki, ja byłam na studiach a rybki miały postać 4 cm czarnych, wijących się "pijawek". Pamiętam, że zanim przyniosłam je do domu, musiały ze mną absolwować jeszcze jeden wykład na uczelni. Położyłam je w torebce obok siebie na pulpicie ławki i patrzyłam jak się wiją gorączkowo w poszukiwaniu wyjścia. Nie pamiętam tematu wykładu.

Systematyka.
Po raz pierwszy gatunek ten opisał w 1794 roku Marcus Élieser Bloch, niemiecki lekarz i ichtiolog i w swoim monumentalnym dziele pt. Oeconomische Naturgeschichte der Fische Deutschlands opisał i opublikował pierwszy wizerunek ryby. A wyglądał on tak:

Obrazek

Jak widać, zaliczył zarówno gatunek Heteropneustes fossilis, jak i Clarias batrachus do jednej rodzaju Silurus. Obecnie są to dwa odrębne rodzaje, różniące się pokrojem, anatomią fizjologią i miejscem, jaki zajmują w moim sercu – miałam kiedyś clariasa i nigdy więcej(!), chociaż clariasy są też ciekawymi rybami, np. Clarias gariepinus poluje stadnie, zaganiając w sposób skoordynowany ofiary w miejsca, skąd nie ma odwrotu (np. na płyciznę przy brzegu), jak to robią delfiny, orki a na lądzie wilki. Jeżeli myślicie, że rybki nie myślą, to pomyślcie, co one sobie o Was myślą!

Mniej więcej do 2000 roku Heteropneustes był rodzajem monotypowym, z jednym tylko gatunkiem – Heteropneustes fossilis właśnie. Teraz wyróżnia się 5 gatunków:
Heteropneustes fossilis (Bloch, 1794)
Heteropneustes kemratensis (Fowler, 1937)
Heteropneustes nani (Hossain, Sarker, Sharifuzzaman & Chowdhury, 2013)
Heteropneustes longipectoralis (Rema Devi & Raghunathan, 1999)
Heteropneustes microps (Günther, 1864)
Heteropneustes fuscus (Plamoottil, 2021)

Którego heteropneustesa mam ja? Mam nadzieję, że H. fossilis ;)

Występowanie
Heteropneustes zamieszkuje płytkie, stojące zbiorniki wodne, stawy, rowy, mokradła, rzadko muliste rzeki Indii, Sri Lanki, Bangladeszu, Laosu, Birmy, Nepalu i Tajlandii.

Wygląd
Obrazek
Ryba dorasta do ok 30 cm, ale w akwariach moje dorastały do max 25-27 cm. H. fossilis ma 4 pary wąsów czuciowych, w sumie 8: dwa wyrastają w kącikach otworu gębowego, dwa na górnej szczęce i cztery z żuchwy. Wszystkie są proste i sterczą do przodu, a nie zawijają się do tyłu, jak u martwych, zakonserwowanych, czy wyjętych z wody ryb, na których podstawie powstał rysunek Blocha. Na przykładzie tej ryciny widać pułapki jakie czyhają na biologów opisujących gatunki zwierząt na podstawie ich doczesnych szczątków, a nie obserwacji naturalnych zachowań w naturze. Kolor ma ciemnobrązowy, niemal czarny, skóra jest matowa i wygląda jak aksamit. Zestresowany sum blednie i pojawiają się na nim podłużne ciemniejsze pasy na jasnym tle. Chory Hetreopneustes robi się szary.

Zachowanie
Z mojego doświadczenia wynika, że jest to ryba bardzo łagodna, zarówno wobec swoich pobratymców, jak i innych mieszkańców akwarium. Karmiona obficie smacznym pokarmem (w moim przypadku jest to głównie Hikari – Carnivore sinking pellets plus inne pokrewne mięsno-roślinne granulaty i "wafelki" tej firmy) nie interesuje się innymi mieszkańcami akwarium – razem z fosylisami mam krewetki red cherry, amano, narybek gupika i na przykład krewetka amano potrafi macać wąsami głowę suma a on nic. Prawdopodobnie kiedy jest głodny będzie aktywnie polować nocą na żywą zdobycz, przy czym z racji sposobu żerowania może to być przypadkowe połknięcie czegoś, co wejdzie sumowi do pyska. Mianowicie kiedy natrafi on przy pomocy wąsów czuciowych na pokarm, połyka go gwałtownie, robiąc natychmiast zwrot w tył i oddalając się od miejsca karmienia. Jest to ryba nocna, więc okazji do oglądania ukochanych rybek akwarysta ma niewiele, wypływają rzadko w dzień do jedzenia i można zobaczyć je podczas pobierania powietrza atmosferycznego. Takie figle w biały dzień, jak ma tym moim filmiku, który Julian Dignall zamieścił na swoim kanale, należą do rzadkości.


Rozmnażanie
Tarło odbywają w parach, żółto-zielone jaja składane są w dołkach w piasku, oboje rodzice pilnują jaj, wachlują je a potem opiekują się narybkiem. W akwariach zdarzają się spontaniczne tarła, miałam taki przypadek w 450 l, samego tarła nie zaobserwowałam, dopiero, jak maluszek zaczął pływać.
https://www.planetcatfish.com/forum/vie ... hp?t=23300

Długość życia
Śmiało można powiedzieć, że jak się kupuje tę rybę, to na całe życie. Mój najdłużej żyjący Heteropneustes fossilis żył 27 lat i odszedł w 2006 roku, co uwieczniłam wpisem na Planet Catfish https://www.planetcatfish.com/forum/vie ... 819#p79819

Oddychanie
Oddychanie powietrzem atmosferycznym i posiadanie unikalnego dla tego gatunku narządu oddechowego w postaci cienkościennych parzystych uchyłków jamy skrzelowej, ciągnących się wzdłuż kręgosłupa niemal przez całą długość ciała jest jedną z najważniejszych cech wyróżniających tę rybę. Oddychanie powietrzem jest wśród sumów rozpowszechnione i radzą sobie one w różny sposób – mamy też np. oddychanie jelitowe u kirysków i kiryśników, czy unikalny dla rodzaju Clarias narząd oddechowy zbudowany ze zmodyfikowanych łuków skrzelowych. Heteropneustes jest w odróżnieniu od Clarias sp. fakultatywnym "oddychaczem powietrzem", co znaczy, że Clarias do przeżycia potrzebuje nawet w bogatej w tlen wodzie obligatoryjnego dostępu do powietrza, a Heteropneustes lepiej sobie radzi z oddychaniem skrzelowym i skórnym i w natlenowanej wodzie bez dostępu do powietrza atmosferycznego przeżywa.

Ureotelizm?
Ponieważ sumy te wykazują dużą tolerancję na stężenie amoniaku w środowisku oraz w warunkach suszy przeżywają w mule i błocie, podejrzewano, że potrafią w skrajnych warunkach przejść na ureotelizm, czyli wydalać azot odpadowy w postaci mocznika. Ryby kostnoszkieletowe są amonioteliczne, czyli pozbywają się nadmiaru azotu powstającego podczas przemian metabolicznych przez skrzela w postaci łatwo rozpuszczalnego amoniaku. Ot, po prostu woda sama wypłukuje amoniak z ryby. Jednak amoniak jest bardzo toksyczny i kiedy brakuje wody, korzystne jest przekształcenie amoniaku w mocznik, który jest toksyczny mniej i w takiej postaci wydalenie go z organizmu, jak to my ludzie świetnie umiemy na co dzień w kibelku. Badania wskazują jednak, że Heteropneustes jest, jak na przyzwoitą rybę przystało, amonioteliczny, a jego zdolność tolerowania wysokich stężeń amoniaku wynika z posiadania specjalnego mechanizmu czynnego transportu amoniaku na zewnątrz komórek skrzeli wbrew gradientowi stężeń.

Jadowitość
Drugą cechą, bez podkreślenia której nie ma opisu tego suma, jest jego jadowitość! Pomimo, że posiadanie gruczołów jadowych i aparatu stercząco-kłującego w postaci twardych promieni płetw, jest wśród sumów powszechne – szacuje się, że 1250-1625+ gatunków sumów (na istniejących ponad 3000) jest jadowitych. Heteropneustes posiada gruczoły jadowe u nasady pierwszego promienia płetw piersiowych. Jad spływa do rany pod wpływem nacisku na promień płetwy zagłębiający się w ciele napastnika. Nie spotkałam się też z przypadkiem autointoksykacji, jak u kirysków. Z moich obserwacji wynika więc, że jest to mechanizm bierny, ryba ani nie poluje, ani nie goni akwarysty, chociaż można przeczytać, i to nawet w naukowych artykułach, o "aktywnym użądleniu". Trzymam te ryby od 40 lat, grzebię gołymi rękami w akwarium, oczywiście nie wsadzam paluchów tam, gdzie wiem, że kryją się sumy, podczas łowienia siatką nie przykrywam jej ręką, żeby ryba nie uciekła, tylko drugą siatką i nie miałam ani jednego przypadku ukłucia. Jedyny przypadek jadowitego ukłucia miałam podczas łowienia Platydorasa. No, powiem, że odczucia godne zapamiętania. Ręka wokół miejsca ukłucia zrobiła się biała i nie spodziewałam się, że mam na ciele tyle włosków, bo wszystkie stanęły dęba pod wpływem bólu. No i tyle, po kilkunastu minutach minęło, a skoro piszę te słowa, to znaczy, że przeżyłam. Ale wracając do naszych sumów, jad Heteropneustes opisywany jest jako powodujący bardzo nasilony ból, obrzęk, zawiera białka o działaniu hemolitycznym, wazospastycznym i dermonekrotycznym. Opisywane przypadki hospitalizacjo ofiar moich ukochanych Heteropneustków w ich ojczyźnie, w większości dotyczą wtórnego zakażenia rany, o co podczas grzebania w błocie podczas połowu ryb jest raczej do przewidzenia.

Znacznie gospodarcze
Jest to ryba o dużym znaczeniu gospodarczym. Jest hodowana i poławiana na skalę przemysłową, w dużych ilościach sprzedawana na lokalnych targach. Tak więc historyjkę, która pokutowała w starych książkach akwarystycznych, jakoby miejscowi rybacy tak bali się jadowitej ryby, że złowiwszy ją, wycinali wraz z kawałkiem sieci, żeby nie narazić się na atak, można między bajki włożyć.

Znaczenie kulturowe
Heteropneustes to ryba jadalna i co więcej, uchodząca za leczniczą. Tradycyjnie uważa się, że jedzenie jej leczy anemię i przyspiesza gojenie ran, urazów i rekonwalescencję po chorobie. Współcześnie rosołek z tych ryb zalecany jest w przypadku chorób autoimmunologicznych. I jest w tym sporo prawdy. Mięso tych sumów zawiera dużo białka, bardzo mało tłuszczu (1mg/100g), sporo żelaza, wapnia i witaminy B12. Rekonwalescentom podaje się w Indiach słynną potrawę Singhi Macher Jhol. Przepisu podawać tu nie będę, bo życie moich rybek mi miłe, i bardziej by to pasowało do działu kulinarnego.
jarks
Posty: 137
Rejestracja: poniedziałek 15 mar 2021, 07:00
3
Has thanked: 228 times
Been thanked: 9 times

Z uwagą czytam wszystkie Twoje wpisy @zzyx.
Dziękuję za kolejny :)
Tomek B.
Posty: 238
Rejestracja: poniedziałek 15 mar 2021, 11:19
3
Lokalizacja: Warszawa
Imię: Tomek
Has thanked: 38 times
Been thanked: 21 times
Wiek: 66

@zzyx Kolejny świetny post. Poproszę o jeszcze :-).
Pozdrawiam :-)
Tomek B.
DanielP
Posty: 548
Rejestracja: poniedziałek 15 mar 2021, 22:43
3
Has thanked: 51 times
Been thanked: 102 times

Kolejny bardzo ciekawy i piękny opis, dziękuję. W jakim zbiorniku je trzymasz? Myślałem, że masz jeden mały zbiornik a tu piszesz o rybach dorastających do 25- 30 cm.
Awatar użytkownika
zzyx
Posty: 204
Rejestracja: poniedziałek 15 mar 2021, 15:23
3
Lokalizacja: Warszawa - Dolny Mokotów - Sielce
Imię: Iwona
Has thanked: 58 times
Been thanked: 75 times

@DanielP Trzymam właśnie w 100 l akwarium, ale one są giętkie i się zwijają :? A poważnie, na pewno w dużym zbiorniku było by im lepiej. Kiedyś miałam 450 l akwarium ale musiałam go zlikwidować, bo nie dawałam rady go obsługiwać. Staram się podmieniać dużo wody, więc mają złudzenie, że to jakaś rzeka :oops: Ponieważ są zdrowe, szybko rosną, więc mam nadzieję, że nie jest im źle. Poza tym to ryby towarzyskie, nie bronią terytoriów.
ODPOWIEDZ